Voorpagina « Muziek, een extra dimensie?



Muziek is een onderdeel van de (romantische) beleving die de Efteling voorschotelt. Altijd in een goede en professionele uitvoering, en goed gekozen. Vele melodieën worden ook vaak met de Efteling geassocieerd. Denk maar aan de African Beat (De Indische Waterlelies), Menuet (Paddestoelen) en natuurlijk Carnaval Festival. Laat een willekeurig persoon een van deze fragmenten horen, en de kans is zeer groot dat ze gelijk aan de Efteling denken.

De waterlelies en paddenstoelen
In de donkere grot van De Indische Waterlelies opent de muziek. Het is een gitaarriffle dat gedurende de hele uitvoering terugkeert. Dan valt de bas in met een typische jazzy loop. Per groep instrumenten vallen nu in de trompetten, trombones en de violen…. De muziek, African Beat van orkestleider Bert Kempfaert, is in Nederland en Vlaanderen bekend geworden vooral sinds het bij deze Indische waterlelies te horen is. De luisteraar en toeschouwer wordt met beelden en geluid meegenomen in het sprookje. Want precies op de maten van de muziek is de vormgeving aangepast door het opdoemen van de musicerende dieren, de heks en de dansende elfjes. De bloemen- en kleurenpracht versterken de beleving dat er iets bijzonders gebeurt in de grot. Ook de entree versterkt dat gevoel dat er iets te gebeuren staat. De Indische Waterlelies kun je alleen binnenkomen via een slingerweg door een grot en een strak symmetrisch voorplein dat daarmee contrasteert. Zo zijn de Indische waterlelies een magische mix van degelijke structuur en magische sferen in kleuren, vormgeving en muziek. De spanning wordt stap voor stap opgevoerd. Op die manier is de chaos en de duisternis van het sprookje prima uit te houden. Buiten op een van de kronkelende wandelpaden hoor je overal waar je loopt een vrolijk wijsje. Het komt op onverwachte momenten terug. Als een wandeltocht tussen schilderijen door, begeleidt het terugkerende melodietje de bezoeker van sprookje naar sprookje. De klavecimbel speelt een promenade, en 'wekt' de bezoeker na ieder sprookje even uit de zoete roes. Het getingel herinnert je er aan dat na de volgende bocht een nieuwe verrassing wacht. Vandaar dat bij iedere paddenstoel steeds hetzelfde melodietje klinkt, al jarenlang.

Sfeer en structuur
De meeste sprookjes in de Efteling worden begeleid door muziek. Veel muziek versterkt de romantische vormgeving. De klanken nemen de bezoeker mee in de wereld van dromen door een sfeer. Een goed voorbeeld hiervan is Villa Volta. Al in de wachtrij is de dreigende score van Ruud Bos te horen. Het thema komt in de hele attractie terug, en kan zelfs als een herkenning worden gezien. Een ander voorbeeld is Carnaval Festival. Feitelijk is hier maar één melodie te horen, Ruud Bos heeft de muziek van Toon Hermans per land gearrangeerd. Hierdoor neemt de muziek je me op reis door de feestende landen. Bij sommige attracties/sprookjes verduidelijken ze een structuur. Bij De Indische Waterlelies en Villa Volta (alweer) bij een volgende stap in een attractie (verschijning van nieuwe karakters/heftigere rotatie) de muziek deze stap ook volgt. Dit gebeurt onder andere door nieuwe instrumenten toe te voegen. Daarbij worden instrumenten gebruikt die mensen aanspreken: hoog en ijl klavecimbel- of harpgetinkel, vreemde synthesizerbliepjes, en warme zoetgevooisde aanzwellende violen.

Vluchten in een droom
Bij het Herautenplein wordt het verhaal vertelt van de Magische Klok. De glimmende herauten staan fier met hun instrument langs de stenen muur met het karakteristieke torentje. De muziek valt in met een voorspel van Tschaikovsky, en het verhaal wordt begeleid door By the Sleepy Lagoon van Eric Coates. In een bosrijke entourage vertelt Langnek zijn verhaal. Op de achtergrond horen we de meeslepende muziek van de componist Ketelbey. Om de zorgen van het sprookje en van het dagelijkse leven even te vergeten, strijken violen met vervoerende intervallen en gracieuze melodieën langs de harten van bezoekers. Ruud Bos schreef de sferische muziek van Droomvlucht. Een voorstelling van formaat dat zijn naam eer aan doet: een paradijselijke vlucht uit de werkelijkheid in een geweldige droom, waarin alle fantasiewezens in vrede samenleven. Zelfs de gevaarlijke trollen zijn zoete monstertjes geworden. Droomvlucht is met nadruk zonder enige chaos, zonder confrontatie met de gebroken werkelijkheid, zonder helden, zelfs zonder 'goed einde'. Ook de vrije val van de bezoeker is ongevaarlijk. Droomvlucht is in zichzelf als sfeerverhaal genoeg. Zo soest ook de knap gearrangeerde muziek van de Droomvlucht als een decor de bezoeker in een vredige slaap. In de PandaDroom wil de moderne zang van Trijntje Oosterhuis de hoorder raken bij het zien van beelden van de ideale natuur die verloren gaat. De gebrokenheid wordt hier te lijf gegaan met moderne middelen. De bezoeker kan aan deze inspanningen een eigen bijdrage leveren, bijvoorbeeld door lid te worden van het Wereldnatuurfonds.

Spiegel van elke dag
De bezoeker van de Efteling betreedt een bosachtig park met romantische slingerweggetjes, felle kleuren, verweerde muren, geuren en muziek. Om even te vluchten in die droom is niets wat het lijkt. Het bos, de paden, de kleuren en verweerde materialen staan allemaal in dienst van de fantasie van de bezoeker. Zo was het Eftelingse bos ooit volledig bos. Nu is het een mengeling van oudere bomen met jonge boomaanplant, afgewisseld met rododendrons die in de lente de mooiste bloemen laten zien. Zo'n bos vind je nergens. Door deze ambiance wordt een balans geschapen tussen een woest en gevaarlijk bos en een vredig park. Ondanks 'gevaren' is het er goed toeven. Hier en daar bieden zelfs watervallen de poorten naar een andere wereld (zowel bij Doornroosje, Gondoletta, De Indische Waterlelies als bij Droomvlucht). De paden in het Sprookjesbos leiden op het eerste gezicht nergens naar toe. Ze gaan niet in een rechte lijn van A naar B, maar zorgen voor een romantisch bedoelde afwisseling. Ook de gewoonte om langs bosrijke wandelpaden allerlei voorstellingen uit te beelden, stamt al uit de tijd van de romantiek. De Eftelingse natuur lijkt altijd op zijn mooist. De groenafdeling spaart kosten noch moeite om het Ton van de Venplein of het Gondoletta-eiland te voorzien van de mooiste kleurenpracht. En ook de ontwerpafdelingen schiepen taferelen met onwaarschijnlijke kleurenpracht, bijvoorbeeld in De Indische Waterlelies en de Droomvlucht.

Ook het gebruik van materiaal doet de grens tussen droom en werkelijkheid vervagen. Niets is wat het lijkt. Harde steensoorten zijn op een 'zachte' manier verwerkt. Geen steen staat recht, geen pleisterwerk is onverweerd. Huizen worden niet slechts bedekt, maar vooral gesierd met dakpannetjes en rieten daken. Rechte muren krijgen ronde vormen en ornamenten. Pieck was ontwerper van deze romantische illusie. Opmerkelijk bij het begin van zijn inmenging bij de Efteling is dat hij het gebruik van echte materialen als een voorwaarde heeft gesteld. Zelf balanceerde Pieck blijkbaar ook graag op de grens tussen wat nu echt en romantisch echt was. De Efteling doet aan dat balanceren graag mee. Zo zijn het oude stoomtreintje en de stoomcarrousel geen replica, maar echt. Hier en daar dragen geuren bij tot het in vervoering brengen van de bezoeker. Het zijn steeds ontworpen geuren die niet in een natuurlijke context staan: de trollengeur in de Droomvlucht, de zoete jasmijngeur in De Chinese Nachtegaal. In zeer bescheiden mate dragen bij aan de 'echte beleving' van een niet bestaande of ideale werkelijkheid. Zo begeleidt de muziek in de Efteling de luisterende bezoekers in allerlei tonen en klanken tussen de gevaren van de sprookjes, tussen trollen en wolven, als een spiegel van het leven van iedere dag.


tekst: Ruud Heesters, bewerking: Erwin Scheper